“Men Wanted: For hazardous journey. Small wages, bitter cold, long months of complete darkness, constant danger, safe return doubtful. Honor and recognition in case of success.”
― Ernest Shackleton (ca. 1913, apocrief)
Shackle betekent ‘schakel’ of ‘keten’, en vandaar ook ‘(hand)boeien’, maar bij mij komt onwillekeurig nog een andere associatie op: die met de vroeg-20ste eeuwse poolreiziger Ernest Shackleton. In onverschrokkenheid doen Anne La Berge (1955) en Robert van Heumen (1968) niet onder voor hun illustere voorganger. Zoals Shackleton zich met veel doorzettingsvermogen een weg baande naar Antarctica, zo heeft Shackle, het improvisatieduo dat Anne en Robert in 2007 begonnen, een voorheen onontgonnen muzikaal gebied in kaart gebracht en begaanbaar gemaakt.
Het avontuur begon al veel eerder bij hun eigen instrument. Anne ontdekte in de jaren negentig dat een dwarsfluit ook het geluid van ijzige poolwinden, krakende sneeuw en een in het ijs hakkende houweel kan voortbrengen – zonodig versterkt en/of elektronisch bewerkt. Robert bouwde de joystick van een playstation om tot een subtiel te hanteren elektronische interface, waarmee hij het materiaal in zijn laptop tot in de finesses kon besturen: van een neerstortende lawine, het geknisper van de vrieskou tot geheimzinnige geluiden in de poolnacht.
De eigenlijke schakel in Shackle is het Shackle System, de door henzelf ontwikkelde computersoftware die functioneert als kompas en kaart ineen: hij biedt de spelers mogelijkheden, beperkingen en regels aan. Het resultaat is een geleide improvisatie waarbij de improvisatoren van moment tot moment de koers herbepalen en daardoor diep in onbekend terrein kunnen doordringen.
De ruimte en structuur die het Shackle System biedt, maakte Shackle Affairs mogelijk: musici die bij Shackle aanhaken. Een vruchtbare samenwerking ontpopt zich bijvoorbeeld met Männer mit Motoren, die eenzelfde wil hebben om ver te gaan, gevolgd door andere internationale avonturiers zoals de electro acoustic duo Young/Day, drummers Onno Goverts en Etienne Nillesen, bass clarinetist Oguz Buyukberber en organisten Dominik Blum en Michael Bonaventure.
Shackle Bits betekende een uitbreiding naar grootse vergezichten op het videoscherm, maar het meest revolutionair was wellicht de Shackle Stick, een sobere, stoere geluidsdrager. Hier werd de robuuste inbreng van vormgeefster Isabelle Vigier goed zichtbaar.
Shackle had zijn basiskamp in Nederland, maar de tournees leidden over de hele wereld. Van Europa tot Canada, Australië, de Verenigde Staten en Latijns-Amerika: in totaal honderden concerten, workshops en Shackle Affairs. Al die jaren hebben Anne en Robert nergens voor teruggedeinsd, net als Shackleton die stelde: ‘Problemen zijn er om overwonnen te worden’. Of het nu instrumentale, technische, muzikale, productionele, logistieke of financiële moeilijkheden betrof, Shackle ging ze te lijf.
Hun reizen hebben een schat aan kennis, inzichten en – uiteraard – muziek opgeleverd, die nog altijd te bestuderen is. Voor Anne en Robert is het nu tijd to unshackle en ieder een eigen weg te gaan.
Jacqueline Oskamp 2019